Nieuwe Nuts

Fondsvorming en risicokapitaal

Laatst geactualiseerd in 2007

Algemene nutsvoorzieningen leveren een voorspelbare en constante kasstroom. Daarmee zijn ze goed te financieren. Bovendien leveren de aansluitbijdragen een stevige basis voor het eigen vermogen. Hoewel de investeringen groot zijn vergt het starten van een Nieuw Nutsbedrijf dus slechts beperkt eigen vermogen van de oprichter(s). De nadruk kan worden gelegd op competentie, ondernemerschap, duurzaamheid en organisatietalent. Toch blijkt in de praktijk de kredietwaardigheid van de oprichter(s) een doorslaggevende rol te spelen. Dit komt vooral door de gewenste zekerheden tegen onvoorziene omstandigheden. Het aantal partijen dat die zekerheid kan bieden is echter beperkt. Ruwweg valt te kijken naar de overheid en naar grote kapitaalkrachtige ondernemingen en fondsen.

Soorten geld

Soorten geld. Geld is geen commodity maar een abstracte macht, die bestaat bij de gratie van afspraken. Voorzover geld er is in ‘soorten en maten’ heeft dat te maken met de motieven van de bezitter die zijn vermogen beschikbaar stelt. De een stelt vermogen beschikbaar met het doel om meer vermogen te vergaren (koud geld). De ander doet het om een bepaald resultaat te bereiken (warm geld).

Warm en koud geld
Warm geld is te vinden bij natuurlijke personen, maatschappelijke organisaties en doelvermogen. Deze kunnen hun vermogen aanwenden om een zekere kwaliteit te bereiken (geld als middel). Grote ondernemingen opereren meer in de sfeer van ‘koud geld’. Hier geldt de dominante maatstaf van rendement op geïnvesteerd vermogen. Het resultaat dat wordt nagestreefd betreft vooral de kwantiteit van de vermogensgroei (geld als doel).

De aard en herkomst van het geld is bepalend voor de zeggenschap over de gefinancierde waarden en de wijze waarop deze wordt ingezet.

Kredietwaardigheid vs marktwerking; een marktimperfectie

Europa wil dat de overheid haar kredietwaardigheid niet aanwendt voor zaken die door ‘de markt’ kunnen worden gedaan; overheden mogen de concurrentie niet vervalsen. Feitelijk zijn het dan alleen de kapitaalkrachtige ondernemingen en fondsen die nutsvoorzieningen van de grond kunnen trekken. Het grote belang dat men toekent aan kredietwaardigheid in de gunning van nutsvoorzieningen staat echter in de weg aan echte marktwerking (vrije toetreding en prijsvorming) en innovatie. Er is hier sprake van een marktimperfectie die correctie behoeft.

Nieuw Nuts Waarborgfonds

Een mogelijke oplossing ligt in de vorming van het Nieuwe Nuts Waarborgfonds. Dit fonds geeft garanties tegen een faillissement van Nieuwe Nutsbedrijven en discontinuering van de dienstverlening. Het vrijwaart overheden van de risico’s en maakt hen minder kopschuw om daadwerkelijke marktwerking op de nutsmarkt te stimuleren. Garantieverlening uit het fonds gaat gepaard met normstelling voor en toezicht op het Nieuwe Nutsbedrijf. Dit garandeert een hoge kwaliteit. Bij wanbeleid worden moeders en bestuurders aansprakelijk. Zo kan eventuele ondermijning van Nieuwe Nutsbedrijven en het Waarborgfonds worden tegen gegaan.

Zekerheidsrechten

Als mogelijke tegenprestatie voor garanties vanuit het Waarborgfonds kunnen zekerheidsrechten worden gegeven op de nutsinfrastructuren, zodat deze bij faillissement aan het fonds toevallen. Aldus wordt speculatie rondom de harde waarden, met name de vitale installaties en infrastructuren, ontmoedigd en bij voorkeur onmogelijk gemaakt.
De normstelling vanuit het fonds, opgelegd aan Nieuwe Nutsbedrijven, biedt een waarborg voor bescherming van belangen en zeggenschap van degenen die afhankelijk zijn van het nutssysteem. Dat ontlast overheden verder van specialistisch toezicht op het doen en laten van de Nieuwe Nutsbedrijven.

De ideale constructie

Al met al levert deze constructie een volwaardig en beter alternatief dan alle huidige initiatieven voor liberalisering, privatisering of juist nationalisering, zoals die nu circuleren rondom de nutsvoorzieningen. Het levert echte marktwerking, betere belangenbehartiging van (klein-)verbruikers en een krachtige stimulans voor innovatie.

Snelle verduurzaming en stabiliteit

De toelating tot het Nieuwe Nuts Waarborgfonds maakt het voor Nieuwe Nutsbedrijven goedkoper om geld te lenen, waarmee het nog weer makkelijker wordt om Nieuwe Nutsbedrijven op te starten. Garanties zouden ook kunnen worden ingezet om de participaties binnen de kring van direct belanghebbenden te houden (zie 'levensloop').

Woningcorporaties als voorbeeld

Nieuw is de waarborgconstructie niet. Ze is vergelijkbaar met de constructie die in Nederland een grote verscheidenheid aan woningcorporaties heeft helpen ontstaan. Dit heeft geleid tot opbouw van groot maatschappelijk kapitaal, dat nu aangewend wordt om imperfecties van de ruimtelijke planning en bouwproductie te verhelpen. Denk hierbij aan de huisvesting van een groot deel van de bevolking, de toonaangevende experimenten met duurzame nutsvoorzieningen en de aanpak van probleemwijken.

Financiering van het waarborgfonds

Het Waarborgfonds zou initieel kunnen worden gevoed vanuit innovatie- en duurzaamheidsbudgetten. Voor het overige moet het zichzelf bedruipen. Een ‘solidariteitsheffing’ over Nieuwe Nutsdiensten (zie het slot van hoofdstuk 15) zou een vaste inkomstenbron kunnen zijn. Het Waarborgfonds helpt vervolgens om weer Nieuwe Nutsbedrijven op te bouwen. Deze verwerven kennis en ontwikkelen technieken die binnen en buiten Nieuwe Nutszones kunnen bijdragen aan verduurzaming en verbetering van voorzieningen.

Het Nieuwe Nuts Waarborgfonds
Het Nieuwe Nuts Waarborgfonds kan een structurele bijdrage leveren aan de ontwikkeling en continuïteit van Nieuwe Nutsvoorzieningen. Het fonds maakt het makkelijker voor lokale partijen om hun nutsinfrastructuur op te zetten en in eigen beheer te nemen. Enerzijds door borgstelling zodat tegen lagere rente geleend kan worden. Anderzijds door inbreng van competentie en actief toezicht. Vanuit het waarborgfonds zou ook begeleiding kunnen worden geboden aan verenigde eigenaren van gemeenschappelijke netten.

Instelling van het Nieuwe Nuts Waarborgfonds kan bijdragen aan een meer gelijk speelveld, waarin kredietwaardigheid niet onevenwichtig groot van invloed is. Toelating tot het fonds kan worden gekoppeld aan een benchmark voor financiering, zeggenschap en bedrijfsvoering van het Nieuwe Nutsbedrijf. Dit stimuleert de markt om een duurzaam en evenwichtig stramien te volgen in de opzet van Nieuwe Nutsvoorzieningen.

Tijdelijke transitiefondsen

Het Nieuwe Nutswaarborgfonds heeft een permanent karakter. Voor een overgangsperiode kunnen tijdelijke fondsen echter ook nuttig zijn. Daarbij valt te denken aan een Nieuwe Nuts Innovatie- en Synchronisatiefonds (zie ook 'Innovatie in de Nieuwe Nutszone'). Het Innovatiefonds is dan bedoeld om belemmeringen weg te nemen, zoals langlopende concessies en niet-afgeschreven doch verouderde installaties. Het Synchronisatiefonds is erop gericht om risico’s te beheersen, die kunnen ontstaan wanneer onderling afhankelijke projecten niet volgens planning verlopen. Naarmate Nieuwe Nuts ingeburgerd raakt moeten de voorzieningen die met de tijdelijke fondsen worden geboden, in de normale werkwijzen worden ingecalculeerd. Permanente beschikbaarheid van deze fondsen zou een verkeerde uitwerking op de markt hebben. Deze fondsen moeten op termijn dan ook worden geliquideerd, en eventueel opgaan in het algemene Nieuwe Nutswaarborgfonds.   

Fondsnaam

Fondsfunctie

Waarborgfonds /
Liquiditeitsfonds
(permanent fonds)

Doel:
waarborgen continuïteit van de dienstverlening
opheffen marktimperfecties rond vrije toetreding en kapitaal

Instrumenten:

  • Garantie bij financiering van Nieuwe Nuts
  • Garantie bij overname van participatie (liquiditeit)
  • Begunstigde ingeval van discontinuering / faillissement

 

Innovatiefonds
(tijdelijk fonds)*

Doel:
wegnemen van belemmeringen van verduurzaming in bestaande situaties

Instrumenten:

  • Versnelde afschrijving niet-duurzame technieken die verduurzaming in de weg staan
  • Vrijkopen van reststromen die in langjarige contracten gebonden zijn

 

Synchronisatiefonds
(tijdelijk fonds)**

Doel:
overbrugging van afzienbare periodes waarin afhankelijke projecten niet synchroon lopen

Instrumenten:

  • Naar voren halen van investeringen in duurzame infrastructuur
  • Bestrijding van meerkosten bij a-synchroniciteit van afhankelijke projecten
  • Omzetgaranties bij anticiperende investeringen (door participerende producenten)

 

* Naarmate de voordelen van Nieuwe Nuts in de praktijk zijn aangetoond zal bij het aangaan van contracten en het doen van investeringen reeds rekening worden gehouden met de Nieuwe Nutsmogelijkheden. Ontbinding en afkoop van contracten zal dan niet meer nodig zijn.

** Nadat de voordelen van Nieuwe Nuts in de praktijk zijn aangetoond en calculeerbaar worden moeten de risico’s die met dit fonds worden gedekt in de normale Nieuwe Nuts- en grondexploitatie worden gebracht.

Overzicht van voorgestelde tijdelijke en permanente Nieuwe Nutsfondsen. 

Financiele instrumenten

In aanvulling op het Waarborgfonds zijn er uiteraard nog andere arrangementen denkbaar die de financiering van Nieuwe Nutsvoorzieningen vereenvoudigen. Zo is Nieuwe Nuts op zich ook geschikt als groene belegging. Daarbij moet wel worden gelet op de congruentie van financiële en reële belangen. Nieuwe Nuts beoogt het bedrijf en de eigendom van de infrastructuur en installaties in handen van de direct belanghebbenden te houden. De harde onderliggende waarden zijn hierdoor incourant. Aandelenparticipaties worden niet aan derden verstrekt. Voor buitenstaanders met louter financieel belang moeten andere arrangementen worden ontwikkeld. Hiervoor zouden Nieuwe Nuts obligatieleningen en -fondsen kunnen worden ingezet. 

Groene en zekere belegging

Beleggers - buiten de kring van direct belanghebbenden - zouden zo een bijdrage kunnen leveren aan versnelde verduurzaming van de leefomgeving. Tegelijkertijd weten ze hun geld op een veilige en groene manier belegd. Specifieke voordelen van deze belegging zijn een gematigd risicoprofiel, een lange levensduur, fiscale voordelen wegens groene belegging en een constante inkomstenstroom. De belegging heeft bovendien een geringe correlatie met de ontwikkelingen in andere beleggingscategorieën, zeker naarmate het aandeel ‘duurzaam’ in de gebruikte hulpbronnen toeneemt. 

Gestructureerd beleggingsproduct

Wanneer het puur gaat om financiële belegging is het wel raadzaam projecten te bundelen in een gestructureerd beleggingsproduct. Bij belegging in individuele Nieuwe Nutsprojecten is  sprake van een lage liquiditeit en onvoorspelbare waardeontwikkeling van de nutsinfrastructuur. Ook de transactiekosten zouden onevenredig hoog kunnen worden. Uiteraard spelen bij individuele Nieuwe Nutsprojecten ook bijzondere risico’s wegens toepassing van nieuwe technologieën en grote afhankelijkheid van overheidsbeleid.

Risicoprofiel

Bij investeringen in Nieuwe Nutstechnieken zijn mogelijk grote winsten te maken. Doorbraaktechnieken kunnen immers bestaande markten veroveren, oude monopolies omverwerpen en nieuwe markten creëren. Het gaat hier om risicovolle investeringen die echter grote potenties beloven. Investering in mandjes van Nieuwe Nutsprojecten hebben daarentegen een veel gematigder risicoprofiel. Naar verwachting kennen ze een stabiel maar gematigd rendement.

De nutsvoorziening staat voorop

De motivatie voor investering in Nieuwe Nutszones moet gedeeltelijk worden gevonden in intentionele elementen die te maken hebben met het doel van de investering. Beleggingsconstructies rond Nieuwe Nuts worden dan ook gekenmerkt door een direct belang bij de Nieuwe Nutsinfrastructuur of het ‘groene karakter’ van de belegging.  Belastingfaciliteten - zoals voordelen voor groene beleggingen - kunnen ertoe bijdragen dat het ‘groene karakter’ alsnog samen gaat met een louter financiële motivatie. Voor Nieuwe Nuts is dat echter niet het uitgangspunt. Nieuwe Nuts dient primair de nutsvoorziening en niet het rendement van buitenstaanders.

Conclusies

De financiering van Nieuwe Nutsvoorzieningen is geheel niet problematisch. Wel zijn er imperfecties in de marktordening die met waarborgfondsen kunnen worden opgelost. Ook zijn er constructies te ontwerpen waarbij Nieuwe Nutsvoorzieningen worden gefinancierd met ‘warm kapitaal’. Dat maakt binnen de Nieuwe Nutszones de handen vrij om de aandacht te richten op de doelstellingen van Nieuwe Nuts: hoogwaardige nutsvoorzieningen met minimale milieuimpact. Hoe daarbij bovendien nog extra welvaartsrendement valt te genereren wordt in de laatste paragrafen uiteen gezet (zie Maatschappelijk kapitaal en Welvaart in de Nieuwe Nutszone).

Maatschappelijk kapitaal
De Nederlandse sociale woningbouw is grotendeels in handen van corporaties. Oorspronkelijk zijn dit doelvermogens gericht op verschaffing van betaalbare woonruimte. In de loop van de 20e eeuw heeft de overheid haar kredietwaardigheid aangewend om de corporaties te helpen. Mede hierdoor konden deze een enorme bron van welzijn (woonruimte en hygiëne) en welvaart opbouwen. De tijdgeest is in de laatste decennia gekeerd. Corporaties worden thans bekeken vanuit het perspectief van concurrentievervalsing; ze moeten zich strikt beperken tot het sociale - onrendabele - segment. Hun vermogens worden bovendien gekapitaliseerd. Corporaties moeten hun bezittingen gaan belenen waarbij het vastgoed hypothecair wordt bezwaard. Daarmee wordt het oorspronkelijk maatschappelijke vermogen onder de tucht van de banken gesteld. Onvermijdelijk gevolg is dat het warme maatschappelijke kapitaal geleidelijk zal ‘afkoelen’. Van geld voor woonruimte (geld als middel) wordt het geld voor rendement (geld als doel).

Schuld-gebaseerd geldsysteem
In ons monetaire systeem wordt geld met geld gemaakt of beter gezegd: krediet met krediet. Kapitaal accumuleert, zelfs als er niets mee wordt gedaan (inactief op rekening staat). Degene die al veel heeft krijgt steeds meer. Voor degenen die weinig hebben is het steeds moeilijker om volle eigendom te vergaren. De wereld draait inmiddels voornamelijk op krediet. Stel dat iedereen plotseling zijn schulden af zou betalen, dan zou de economie instorten. Er zou namelijk een enorme hoeveelheid betaalmiddelen aan de economie worden onttrokken. Maar deze instorting is hypothetisch en bovendien onmogelijk. Er is namelijk veel minder geld dan dat er schulden zijn. Binnen het bestaande monetaire stelsel kan de totale schuld nooit worden afbetaald. Het geld is er niet om dat te doen. Zou dat geld er wel zijn, dan waren er wellicht ook niet zoveel schulden, en waren de banken vooral ‘clearing houses’, in plaats van geldscheppers en kredietverstrekkers.

 

Nieuwe Nuts

Download het rapport

 
Achtergronden van Nieuwe Nuts
Alternativenergiedorf Güssing
Nieuwe Sanitatie in Sneek
Bioenergiedorp Jühnde
De Gouden Leeuw
De Zonneterp
Het Carré

Waarom Nieuwe Nuts?
Duurzaamheid
Eindige hulpbronnen
De kringloopeconomie

Ontwikkelingen in NL
Lokale vlechtwerken
Individueel en collectief

Drijvende krachten
Rol van het net
Industriële revolutie
Procesintensificatie

Belemmeringen
Gevestigde belangen
Nieuwe schaarste
Internationalisatie en marktwerking

Belang van elektriciteit
Elektriciteit en warmte
Decentrale elektriciteistvoorziening
Toekomst van de elektriciteitsvoorziening

Ruimtelijke orkestratie
Duurzaamheid als sturend principe
Centraal of decentraal
Innovatie in de Nieuwe Nutszone

Ruimtelijke sturing
Nutsvoorzieningen
Rol van de gemeente
Duurzaamheid en exploitatieplan

Betrokken bewoners
Bewonersparticipatie
Bewonersinitiatief
Keuzevrijheid en zelfwerkzaamheid

Ontwikkeling en dienstverlening
Waardecreatie door doelgroeporiëntatie
Service en prestaties
Waar te beginnen?

Het Nieuwe Nutsbedrijf
Transparantie
Participatie
Levensloop

Tarieven
Prijsvorming
Prijsontwikkeling
Maatschappelijke functies

Vermogen
Fondsvorming en risicokapitaal
Maatschappelijk kapitaal
Welvaart in de Nieuwe Nutszone

Archief
 

 

 

Nieuwe Nuts
Informatie op deze website wordt niet geactualiseerd. Ze is met de nodige zorgvuldigheid tot stand gekomen. Ze is echter geen alternatief voor gedetailleerd advies in specifieke omstandigheden. Alle teksten zijn geschreven op persoonlijke titel van de auteur(s) en reflecteren niet noodzakelijk de zienswijze van de site-eigenaar of van welke andere natuurlijke of rechtspersoon dan ook. Eventuele onjuistheden zijn niet uit te sluiten. Vragen en reacties zijn welkom op info@nieuwenuts.nl. NieuweNuts.nl is mede mogelijk gemaakt door Elannet BV en InnovatieNetwerk.
Nieuwe Nuts